Odczuwana niechęć do pracy, współpracowników, klientów, czy samego projektu to częsty skutek wypalenia zawodowego. Jednak jaka jest tego przyczyna? Dlaczego jedni wypalają się szybciej od drugich? Po czym poznać, że jest się w grupie ryzyka? Odpowiedzmy sobie na te pytania.
Nasze życie w prosty sposób można przyrównać do konta bankowego z możliwością debetu, do którego podpięte są trzy subkonta (energia fizyczna, emocjonalna i poczucie sensu). Każde podejmowane działanie zawodowe (i nie tylko) wymaga zużycia określonych środków.
W ten prosty sposób, każdego dnia dokonuje się wiele transakcji, które zachodzą w obrębie „wewnętrznego konta energii”. Problem jednak pojawia się, gdy liczba kosztów przewyższa przychody. Ujemne saldo rośnie, a na horyzoncie nie widać niczego, co by mogło ten stan odmienić.
Jaki jest zatem pierwszy krok?
To z pewnością sama świadomość tego, co tym faktycznym kosztem jest i powoduje narastającą niechęć do pracy. Tutaj sytuacja paradoksalnie nie dotyczy tylko samego otoczenia, czy charakterystyki firmy. Czasami tym kosztem jesteśmy my sami oraz nasze podejście do pracy.
By ułatwić omówienie przyczyn wypalenia zawodowego, podzielmy sobie je na trzy kategorie:
- indywidualne
- interpersonalne
- firmowe/organizacyjne
Gdy niechęć do pracy wynika z nas samych
Każdy ma swój niepowtarzalny sposób patrzenia na świat i podchodzenia do życia. Z tego też powodu niektórzy z indywidualnych przyczyn są bardziej narażeni na wypalenie zawodowe.
Statystyki i badania wskazują, że znaczenie mają tutaj nie tylko cechy osobowościowe, ale także chociażby demograficzne. Dlatego grupę ryzyka stanowią młode osoby, z wyższym wykształceniem, często żyjące samotnie.
Odczuwaną niechęć do pracy często pogłębia także tendencja do:
– zamartwiania się i wewnętrznego analizowania sytuacji oraz ich nadmiernego rozkładania na części pierwsze. Najczęściej wynika to z wyższego poziomu neurotyczności (jest to jedna z cech osobowości człowieka),
– impulsywności oraz wrogości, co podnosi ilość konfliktów i nieporozumień, które dodatkowo obciążają taką osobę,
– nieśmiałości, która może skutecznie utrudniać dbanie o własne potrzeby w przestrzeni zawodowej oraz tworzyć dodatkowe nieporozumienia,
– nadwrażliwości, w skutek której wiele sytuacji w pracy odbierane jest jako przykre i bolesne, co wzmaga niechęć do pracy,
– stawiania sobie wysokich, wręcz nierealistycznych oczekiwań związanych z pracą, których nieosiągnięcie odbierane jest jako porażka, co przekłada się na wewnętrzną samoocenę takiej osoby.
To lista najważniejszych i najczęściej spotykanych czynników wewnętrznych, które przyczyniają się do wypalenia zawodowego. Często niektóre z tych tendencji współwystępują, zwiększając odczuwaną niechęć.
Gdy problemem jest kumpel z pracy
Druga grupa czynników powiązana jest bezpośrednio z ludźmi, z którymi pracujemy. To może być zarówno kumpel z biurka obok, uporczywy i nie dający spokoju klient, jak sam szef.
Istotniejsze od tego „kim jest ta osoba” jest fakt tego, do czego dochodzi w tej relacji, co finalnie zwiększa odczuwaną niechęć do pracy. Te czynniki podzielić można w ten oto sposób:
- Nadmierne zaangażowanie emocjonalne w relacje to sytuacja, w której bezpośrednie problemy drugiej osoby przekładamy na siebie samych. Niejednokrotnie związane jest dużą odpowiedzialnością i wewnętrznym przeżywaniem emocji temu towarzyszących.
- Niejasne polecenia, które sprzyjają pojawianiu się negatywnych emocji.
- Brak dialogu i możliwości wniesienia własnych kwestii do dyskusji, która zazwyczaj kończy się „bo tak ma być i koniec”. Sprowadza to pracownika do ścisłego wykonywania zadań i stawia go w pozycji w roli „mechanizmu” do wykonywania zadań. W konsekwencji, takiej osobie coraz trudniej odnaleźć sens wynikający z powierzonych zadań.
- Znieważanie/lekceważenie bezpośrednio pracownika, bądź też jego pomysłów, co prowadzi do znaczącego obniżenia samooceny i poczucia skuteczności. Finalnie jakiekolwiek poczucie sensu dla własnego wysiłku wkładanego w obowiązki dramatycznie spada.
Zwróćcie uwagę, że każdy z powyżej wymienionych przykładów może wystąpić zarówno ze strony szefa/współpracownika, jak i samego klienta.
Gdy firma daje ciała
Ostatnia grupa przyczyn powiązanych z niechęcią do pracy oparta jest o samą organizację/miejsce pracy. Najczęściej wynika to z kultury panującej w danym miejscu oraz stylu zarządzania.
Do sztandarowych przykładów przyczyniających się do wypalenia zawodowego w tym aspekcie można wymienić:
– przeciążenie pracą (ilość zadań i obowiązków zdecydowanie przewyższa zdolności przerobowe pracownika);
– nadmierna kontrola (począwszy od wyjść/przyjść/przerw, po komputer i wszystkie narzędzia wykorzystywane do wykonywania zadań);
– wynagrodzenie i niedocenienie pracownika (każdy potrzebuje czuć się doceniony)
– poczucie niesprawiedliwości w zarządzaniu firmą (podział zadań, finanse czy nierówne traktowanie to zawsze punkt zapalny);
– wyznawane wartości i sposób działania organizacji stoi w sprzeczności do indywidualnych wartości pracownika (w konsekwencji każdego dnia osoba toczy wewnętrzne wojny z własnym sumieniem);
– przestrzenie i wzorce budowania relacji społecznych w pracy (brak udostępnianych przestrzeni i możliwości do nawiązywania relacji pomiędzy członkami zespołu).
Niestety, najczęściej jako pojedyncza osoba macie niewielki wpływ na to, jaki charakter przyjmuje Wasze miejsce pracy i jak jest zarządzane. Mimo tego istnieje szereg rzeczy, które możecie zrobić, by zminimalizować ryzyko przykrych konsekwencji związanych z wypaleniem zawodowym.
W tym celu stworzyłem dokument, w którym zbieram 10 skutecznych sposobów na odzyskanie radości i satysfakcji z życia. Znajdziecie go tutaj.
Jeśli dotarliście aż tutaj, to po pierwsze jest mi niezwykle miło. Byłbym też niezwykle wdzięczny, gdybyście uznali ten artykuł za warty udostępnienia dalej, bo dzięki temu będzie on miał szansę trafić do kogoś, kto być może również potrzebuje go przeczytać.
Bibliografia:
- Drummond, D. (2015). Physician burnout: its origin, symptoms, and five main causes. Family practice management, 22(5), 42-47.
- Maier, C., Laumer, S., & Eckhardt, A. (2015). Information technology as daily stressor: pinning down the causes of burnout. Journal of Business Economics, 85(4), 349-387.
- Pines, A., & Aronson, E. (1988). Career burnout: Causes and cures. Free press.
- Nagoski, E., & Nagoski, A. (2020). Burnout: The Secret to Unlocking the Stress Cycle. Ballantine Books.
